Να τα πούμε;

Η ιστορία πίσω από τα κάλαντα…

Τρεις μέρες έμειναν και τα παιδιά με τα τριγωνάκια θα βγουν στους δρόμους για να αναγγείλουν πόρτα-πόρτα το νέο της γέννησης του Χριστού. Όπως κάνατε κι εσείς. Αλλά και οι παππούδες σας. Και οι προ-παππούδες σας… Διαβάστε την ιστορία του παμπάλαιου χριστουγεννιάτικου εθίμου των καλάντων και ακούστε και φέτος τις παραδοσιακές τοπικές παραλλαγές υπό τους ήχους κρητικής και ποντιακής λύρας και νησιώτικων βιολιών.

Η προέλευση

Οι –κυρίως γλωσσικοί- πρόγονοι των καλάντων, είναι οι ρωμαϊκές Καλένδες του Ιανουαρίου, έθιμο που ανάγεται στους πρώτους μ.Χ. αιώνες και περιελάμβανε τον εορτασμό των πρώτων ημερών του χρόνου, όχι με τραγούδια, αλλά με συναθροίσεις συγγενών και φίλων και ανταλλαγή μικρών δώρων ή νομισμάτων.

Το έθιμο του ψαλμού των καλάντων, αρχικά καταδικάστηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ως ενοχλητικό ρωμαϊκό κατάλοιπο. Στη συνέχεια όμως, αφομοιώθηκαν από τον Χριστιανισμό, για να γίνουν ίσως το μοναδικό τόσο παλιό έθιμο που διατηρείται ζωντανό μέχρι σήμερα σε όλη την Ελλάδα – τόσο στην επαρχεία, όσο και στα αστικά κέντρα.

Το «φιλοδώρημα»

Οι στίχοι και η δομή αυτών των εθιμικών τραγουδιών άλλαξαν πολλές φορές ανά τους αιώνες. Μία μόνο συνήθεια έμεινε αμετάβλητη στο χρόνο: το φιλοδώρημα, το οποίο σήμερα μεταφράζεται σε χρήματα (δίνοντας ίσως την απάντηση στο γιατί το έθιμο διατηρείται ζωντανό), αλλά παλιότερα ήταν γλυκά, καρύδια ή ρόδιά.

Σύμφωνα με τους λαογράφους, όταν οι οικοδεσπότες ήταν φειδωλοί στο φιλοδώρημα ή το αρνούνταν, τα παιδιά τραγουδούσαν σύσσωμα και βροντερά το σκωπτικό δίστιχο:

«Αφέντη μου στη κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,
άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν»

Οι παραλλαγές

Έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από 30 παραλλαγές καλάντων σε όλη την Ελλάδα. Σχεδόν σε όλες, το περιεχόμενο είναι το ίδιο: χαιρετισμός στους «νοικοκύρηδες», αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος της γέννησης του Χριστού και, τέλος, ευχές για μακροζωία, υγεία, χαρά ή καλή σοδειά και προκοπή για τους οικοδεσπότες. Σε κάθε περίπτωση όμως για τις παραλλαγές θα μιλήσουμε αναλυτικά σε επόμενο άρθρο μας!

Με πληροφορίες από το mama356.gr